.jpg)
Στο φιλελεύθερο-δημοκρατικό κράτος της Αθήνας αναπτύχθηκαν παιδαγωγικά συστήματα που μπορούμε να πούμε ότι προοιωνίζουν το πνεύμα της νεότερης ευρωπαϊκής παιδείας..jpg&container=blogger&gadget=a&rewriteMime=image%2F*)
ΕΙΝΑΙ αλήθεια, ότι η ιστορία της παιδαγωγικής (*) ανάγεται στα πανάρχαια χρόνια και τη συναντάμε σε προϊστορικούς λαούς όπως οι Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Εβραίοι, Κινέζοι κ.λ.π...Στην Ελλάδα η παιδαγωγική ξεκινά από τους ομηρικούς χρόνους με την ομαδική διαπαιδαγώγηση των νέων. Μια συνειδητή αγωγή του αναπτυσσόμενου ανθρώπου υπάρχει εδώ μόνον για τους ευγενείς και συνίσταται στην αγωγή του σώματος και της ψυχής. Δίπλα στο γυμναστικό στοιχείο της αγωγής, που παρέμεινε ένα ουσιαστικό στοιχείο της αγωγής σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας, εμφανίζεται και το μουσικό στοιχείο. Αργότερα, στο φιλελεύθερο-δημοκρατικό κράτος της Αθήνας αναπτύχθηκαν παιδαγωγικά συστήματα που μπορούμε να πούμε ότι προοιωνίζουν το πνεύμα της νεότερης ευρωπαϊκής παιδείας. Στην κλασική Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. η πολιτιστική ζωή αποτελεί ένα σπουδαίο σχολείο παιδείας και αγωγής για κάθε πολίτη. Μεγάλη αξία αποδίδεται και στην οικογένεια και οι γονείς κάθε κοινωνικής τάξης είναι υποχρεωμένοι από το νόμο να φροντίζουν για τη μουσική και πνευματική και σωματική εκπαίδευση των παιδιών τους ήδη από την ηλικία των επτά ετών. Γύρω στο 400 π.Χ. και ιδιαίτερα τον 4ο αι. εμφανίζεται το κίνημα των Σοφιστών το οποίο άσκησε μεγάλη επίδραση στην εξέλιξη της παιδαγωγικής. Σκοπός τους ήταν η ικανότητα για τη ζωή και η ολόπλευρη μόρφωση μια και στη δημόσια ζωή απαιτούνταν τώρα από το άτομο περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες. Παιδαγωγικά στοιχεία συναντάμε την ίδια εποχή και στη θεωρία του Σωκράτη ο οποίος προϋποθέτει ότι την αρετή πρέπει να την αναζητήσουμε στη γνώση και ότι μάλιστα είναι “διδακτή”. Με τη “μαιευτική” του μέθοδο αναζητούσε πάντα την αλήθεια και προσπαθούσε να οδηγήσει τον κάθε άνθρωπο στον ηθικό νόμο που βρίσκονταν μέσα του. Μεγάλη ώθηση όμως στην παιδαγωγική έδωσαν και ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Ο Πλάτωνας στα έργα του “Πολιτεία” και “Νόμοι” έδωσε πρώτος ένα συνειδητό, συστηματικά διαμορφωμένο ιδανικό της αγωγής και της πνευματικής καλλιέργειας. Ανάγει ταυτόχρονα τη φιλοσοφία και την επιστήμη σε μεγάλες οδηγούς της δημόσιας ζωής και σε ύψιστες μορφωτικές δυνάμεις. Στον Αριστοτέλη το κέντρο βάρους της αγωγής τοποθετείται στον ηθικό-προσωπικό τομέα, η μάθηση δεν εξαρτάται από την εξαγωγή κάθε πνευματικότητας από τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου, αλλά είναι περισσότερο μια πρόσληψη από τον εξωτερικό κόσμο. Ο Αριστοτέλης με το Λύκειο του δημιούργησε ένα καθαρά επιστημονικό και ερευνητικό ίδρυμα, το οποίο έγινε το κύριο πρότυπο των ανώτατων σχολών στη Δύση, ενώ τα πολυάριθμα συγγράμματά του υπήρξαν πραγματικά εγχειρίδια επιστημονικής μόρφωσης για πολλά χρόνια.
Στα ελληνιστικά χρόνια το σημαντικότερο επίτευγμα στον τομέα του πνεύματος είναι η επιστήμη, ειδικά οι ειδικές επιστήμες (μαθηματικά, ιατρική και φιλολογία). Την εποχή αυτή δημιουργούνται στα πολιτιστικά κέντρα εκτενείς βιβλιοθήκες, αρχεία και διδακτικά ινστιτούτα. Ακμάζουν οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές και τα ανθρωπιστικά Λύκεια. Η επιδίωξη για συμμετοχή στην ελληνική γλώσσα και την ελληνική μόρφωση επιφέρει μια μεγάλη ανέλιξη ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήματος. Διαμορφώνεται οριστικά η στοιχειώδης εκπαίδευση.
Κληρονόμος του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η Ρώμη έτεινε ολοένα προς την “κατευθυνόμενη” παιδεία, που αποκλειστικό ιδεώδες της ήταν η προπαρασκευή και η εκπαίδευση των ρωμαίων πολιτών. Η δομή της ρωμαϊκής εκπαίδευσης καθορίζεται σε μεγάλη έκταση από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ο επιφανέστερος ρωμαίος θεωρητικός της παιδαγωγικής των αυτοκρατορικών χρόνων είναι ο Κοϊντιλιανός Μάρκος Φάβιος, ο οποίος την εικοσάχρονη εμπειρία του ως δάσκαλος της ρητορικής στη Ρώμη εκθέτει στο έργο του “Institutio Oratoria” (“Εκπαίδευση του ρήτορα”). Ο Κοϊντιλιανός όπως και ο Κικέρωνας παραπέμπει στα στοιχεία του ανθρωπισμού και της ηθικότητας και εξάρει τη σημασία της διάπλασης των χαρακτήρων.
Ο χριστιανισμός από τις πρώτες κιόλας μέρες του ελεύθερου βίου του, με την προετοιμασία των “κατηχουμένων” ενείχε παιδαγωγικό χαρακτήρα, μέσα πάντοτε στα πλαίσια της χριστιανικής κοινότητας. Ως αυτόνομη η παιδαγωγική παρουσιάζεται κυρίως στη Δύση όπου μεγάλες εκκλησιαστικές φυσιογνωμίες όπως ο Αυγουστίνος και ο Θωμάς Ακινάτης θέλησαν να προσδώσουν στη θρησκευτική μόρφωση και γενικότερη εποπτεία.
Στο Μεσαίωνα έχουμε μια έντονη ανάμειξη της παιδαγωγικής με τη θεολογία και σκοπός της αγωγής είναι να οδηγήσει τον άνθρωπο στη μετριοφροσύνη, την πίστη και τη χριστιανική ολοκλήρωση.
Με την Αναγέννηση έχουμε την αφετηρία μιας νέας εποχής όπου η μελέτη των κλασικών και η διάδοση του εγκυκλοπαιδικού πνεύματος προωθούν τις ανθρωπιστικές σπουδές και ανανεώνουν την παιδαγωγική. Η παιδαγωγική δεν είναι πια ιδεαλιστική θεωρία, αλλά μέθοδος ρεαλιστικής αντιμετώπισης των μορφωτικών προβλημάτων. Η θρησκεία χάνει τους ισχυρούς δεσμούς της με την επιστήμη. Γεννιέται η αρχή της σύγχρονης επιστήμης, η αυτόνομη δηλαδή και χωρίς περιορισμούς έρευνα. Ο άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ με τις “Σκέψεις περί εκπαιδεύσεως” (1693) προαναγγέλλει το κλασικό παιδαγωγικό σύγγραμμα του Ζαν Ζακ Ρουσό “Αιμίλιος” (1762) το οποίο θα επηρεάσει τη σκέψη πολλών μεταγενέστερων παιδαγωγών.
Το 19ο αι. εμφανίζονται αξιόλογοι παιδαγωγοί όπως ο Πεσταλότσι, ο Φρέμπελ, ο Ντιούι κ.ά. οι οποίοι δίνουν βάρος στην ελεύθερη ανάπτυξη των ατομικών ιδιοτήτων και οδηγούν στην αναγνώριση της παιδαγωγικής ως επιστήμη.
Στον 20ο αι. κυριαρχεί το κίνημα της “νέας παιδείας” το οποίο βασίζεται στην ανάπτυξη του κοινωνικού πνεύματος και στο σεβασμό της ελεύθερης διαμόρφωσης της προσωπικότητας του παιδιού. Η παιδαγωγική κίνηση βρίσκεται σε στενή συνάφεια με την εξέλιξη της επιστήμης και ιδιαίτερα της ψυχολογίας και της φιλοσοφίας. Την εποχή αυτή διακρίνεται η μεγάλη παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι της οποίας οι μέθοδοι διδασκαλίας εφαρμόστηκαν και συνεχίζουν να εφαρμόζονται στα εκπαιδευτικά συστήματα πολλών χωρών. [ΤομήGold: Η επιστήμη της αγωγής και μόρφωσης του παιδιού.]
(*) παιδαγωγικός
-ή, -ὁ (Α παιδαγωγικός, -ή, -όν) [παιδαγωγός]· αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον παιδαγωγό ή στην παιδαγωγία· || (νεοελλ.) (φρ.) «παιδαγωγική επιστήμη» ή, απλώς, «παιδαγωγική»· η επιστήμη που ασχολείται με την αγωγή και τη μόρφωση τών παιδιών· || (1. (το αρσ. ως ουσ.) ο παιδαγωγικός· πραγματεία για την ανατροφή τών παιδιών· 2. (φρ.) «παιδαγωγικὴ τῶν νοσημάτων»· η θεραπευτική τών νόσων, η ιατρική (Πλάτ.). Επίρρ. παιδαγωγικώς και -ά (Α παιδαγωγικῶς)· με παιδαγωγικό τρόπο· || (νεοελλ.) από την άποψη τής παιδαγωγικής. (Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας)
-ή, -ὁ (Α παιδαγωγικός, -ή, -όν) [παιδαγωγός]· αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον παιδαγωγό ή στην παιδαγωγία· || (νεοελλ.) (φρ.) «παιδαγωγική επιστήμη» ή, απλώς, «παιδαγωγική»· η επιστήμη που ασχολείται με την αγωγή και τη μόρφωση τών παιδιών· || (1. (το αρσ. ως ουσ.) ο παιδαγωγικός· πραγματεία για την ανατροφή τών παιδιών· 2. (φρ.) «παιδαγωγικὴ τῶν νοσημάτων»· η θεραπευτική τών νόσων, η ιατρική (Πλάτ.). Επίρρ. παιδαγωγικώς και -ά (Α παιδαγωγικῶς)· με παιδαγωγικό τρόπο· || (νεοελλ.) από την άποψη τής παιδαγωγικής. (Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας)
