δύο δεκαετίες κοπιώδους προετοιμασίας και περίπου 11 χρόνια από την εκτόξευση του διαστημικού σκάφους “Ροζέτα” (Rosetta), η ευρωπαϊκή διαστημική αποστολή έγραψε ιστορία με την προσεδάφιση του μικρού ρομπότ «Philae», στην επιφάνεια του κομήτη Τσουριούμοφ- Γκερασιμένκο (67Ρ/Churyumov- Gerasimenko).
Την ικανοποίησή του για το μεγάλο επίτευγμα εξέφρασε ο καθηγητής της Αστροφυσικής Θανάσης Οικονόμου, βασικός συντελεστής της ευρωπαϊκής διαστημικής αποστολής, καθώς δημιούργησε με την ομάδα του ένα όργανο, το οποίο μεταφέρει το “Rosetta” και το οποίο, με την προσεδάφιση του “Philae” στην επιφάνεια του κομήτη, θα είναι σε θέση, με ειδικά ραδιοσήματα που θα στείλει στα πετρώματά του, να αναλύσει τη χημική του σύσταση, βοηθώντας στην κατανόηση της προέλευσης και εξέλιξης του Ηλιακού Συστήματος.
“Θα είναι μεγάλο κατόρθωμα της ESA, εάν πάνε όλα καλά. Επιτυχίες αυτού του βαθμού δεν ξεχνιούνται εύκολα και γίνονται σύμβολα συγκρίσεως στο μέλλον. Θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της εξερεύνησης του διαστήματος, που μια διαστημική συσκευή κατόρθωσε να προσεδαφισθεί σε έναν κομήτη εις κίνηση με μεγάλη ταχύτητα” δήλωνε την παραμονή, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Οικονόμου
Ο επιφανής Έλληνας αστροφυσικός, Senior Scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο βρέθηκε στο κέντρο ελέγχου της ESA στη Γερμανία, προκειμένου να παρακολουθήσει την αυριανή απόπειρα προσεδάφισης του “Philae” στον κομήτη. Εν αναμονή της μεγάλης στιγμής, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις διαστημικές σχέσεις ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας, για τις χώρες που δεν παράγουν νέα τεχνολογία και αργά ή γρήγορα καταλήγουν τριτοκοσμικές, για το “brain drain” στην Ελλάδα, αλλά και το μεγάλο του παράπονο για την ελληνική κωλυσιεργία στην προσπάθεια δημιουργίας Εκπαιδευτικού Αστρονομικού Πάρκου Όρλιακα Γρεβενών.
Μιλάει, ακόμη, για την αναζήτηση του Σύμπαντος και τον Θεό, τη χαρά των επιτυχιών και την απογοήτευση των αποτυχιών στη ζωή του, την περιέργεια του ανθρώπου, που τίποτε δε θα τον εμποδίσει να πάει στο διάστημα, την αναζήτηση της ζωής “αλλού”, και το ωραιότερο μέρος στο Σύμπαν!
Είναι ορόσημο για τη διαστημική επιστήμη η 12η Νοεμβρίου ή ως ημερομηνία δεν θα μας λέει τίποτα στο μέλλον;
Θα είναι μεγάλο κατόρθωμα της ESA, εάν αύριο πάνε όλα καλά και έχουμε μια ομαλή προσεδάφιση. Θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της εξερεύνησης του διαστήματος, που μια διαστημική συσκευή κατόρθωσε να προσεδαφισθεί σε έναν κομήτη εις κίνηση με μεγάλη ταχύτητα και που συνεχώς διαμορφώνει την επιφάνειά του. Επιτυχίες αυτού του βαθμού δεν ξεχνιούνται εύκολα και γίνονται σύμβολα συγκρίσεως στο μέλλον.
Έχετε πει ότι η “Rosetta” είναι ευρωπαϊκό διαστημόπλοιο, το οποίο κατασκευάστηκε στη Γερμανία. Πολλοί θα αναρωτηθούν: Τη στιγμή που η ΕΕ αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές επί Γης, πώς πάει στο διάστημα;
Μην ξεχνάτε πως τα λεφτά που ξοδεύει η NASA, η ESA και όλες οι άλλες διαστημικές υπηρεσίες δεν “πετάνε” στο διάστημα, αλλά μένουν εδώ στη Γη, δίνοντας δουλειές σε πολλούς ανθρώπους, αυτούς τους πιο εξειδικευμένους τεχνίτες, οι οποίοι παράγουν την τεχνογνωσία και την τεχνολογία, που όλοι μας τη θαυμάζουμε και τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή μας. Τα κινητά μας, η τεράστια ανάπτυξη των υπολογιστών, οι κάμερες, η μεγάλη πρόοδος στην ιατρική κ.ά. σχετίζονται με την εξερεύνηση του διαστήματος. Χώρες που δεν κάνουν έρευνα και δεν παράγουν νέα τεχνολογία, γρήγορα ή αργά καταλήγουν να είναι τριτοκοσμικές χώρες. Δε γνωρίζω πόσο είναι το ποσοστό στην Ευρώπη, αλλά οι οικονομολόγοι στην Αμερική υπολογίζουν πως το κάθε δολάριο που ξοδεύει η NASA επιστρέφει 5-10 δολάρια στην αμερικάνικη οικονομία.
Πώς είναι οι διαστημικές σχέσεις ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας και των αντίστοιχων υπηρεσιών τους NASA, ESA και Roscosmos; Πώς βλέπετε τη διαστημική εγρήγορση που έχει καταλάβει την Κίνα;
Σίγουρα, η εξερεύνηση του διαστήματος δεν είναι φθηνή. Κατά τη γνώμη μου, μια καλή συνεργασία ανάμεσα στις χώρες που αναφέρατε θα ήταν πολύ επιθυμητή και οπωσδήποτε θα μείωνε το κόστος. Γενικά, οι σχέσεις ανάμεσα στη NASA και την ESA δεν είναι και τόσο άσχημες, αλλά ούτε και άριστες. Στο παρελθόν συνεργάστηκαν μεταξύ τους σε μερικές αποστολές (στην αποστολή Cassini στον Κρόνο, SOHO, Dark Universe κ.α.). Ακόμη και στην αποστολή “Rosetta” υπάρχει μεγάλη συνεργασία. Τέσσερα από τα 15 όργανα στον δορυφόρο “Rosetta” κατασκευάστηκαν από τη NASA και ένας μεγάλος αριθμός Αμερικανών επιστημόνων συμμετέχουν με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους στα υπόλοιπα όργανα. Η δε Κίνα είναι σήμερα μια πλούσια χώρα, με αναπτυγμένη οικονομία και έχει μεγάλες δυνατότητες να αναπτυχθεί και στο διάστημα.
Ξέρετε ότι οι Έλληνες ανησυχούν ότι τα καλύτερα μυαλά φεύγουν στο εξωτερικό. Δικαίως; Είναι απειλή αυτό;
Και βεβαίως λυπάμαι πολύ για το “brain drain”, που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Τα καλύτερα μυαλά εκπαιδεύονται στην Ελλάδα, φεύγουν και προσφέρουν αλλού. Εκεί προοδεύουν, διότι εκεί υπάρχουν οι υποδομές, ή το σύστημα που βοηθάει. Χρειάζεται στην Ελλάδα να αλλάξουν ακόμη πολλά, να γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, για να σταματήσει αυτό το κακό.
Και εδώ έχω και εγώ ένα μεγάλο παράπονο: Για επτά χρόνια τώρα προσπαθώ να γίνει ένα καινοτόμο έργο στη Δυτική Μακεδονία, που έχει τις πιο κατάλληλες συνθήκες, για ένα Εκπαιδευτικό Αστρονομικό Πάρκο πάνω στον Όρλιακα και πάντα βρίσκονται χίλιες δυο δικαιολογίες –όλες πολιτικού χαρακτήρα- και το έργο δεν προχωρεί. Θα μπορούσαν και οι Έλληνες φοιτητές να παρατηρούν τους κομήτες στη χώρα τους.
Τα πρώτα ιδιωτικά ταξίδια για πλούσιους στο διάστημα απέτυχαν. Το βλέπετε να διατηρείται η τάση, ή θα τελειώσει άδοξα η ιδιωτική φιλοδοξία;
Δεν συμφωνώ πως τα πρώτα ταξίδια (πραγματικά των πλουσίων αυτή τη στιγμή) απέτυχαν. Απλώς περνάνε κάποιες δυσκολίες. Μην ξεχνάτε πόσο δύσκολα και επικίνδυνα είναι σήμερα τα ταξίδια στο διάστημα. Και στο παρελθόν στην περίοδο του “Απόλλο” και του “Σπούτνικ” είχαμε μεγαλύτερα δυστυχήματα, αλλά η πρόοδος ποτέ δε σταμάτησε. Ο άνθρωπος είναι πολύ περίεργο πλάσμα και τίποτε δεν θα εμποδίσει τη φιλοδοξία του να πάει στο διάστημα.
Το 2009 σας απονεμήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο το βραβείο “Νίκη”, του ερευνητικού και εκπαιδευτικού Ινστιτούτου “Athens Information Technology” (ΑΙΤ). Ψάχνοντας στο Σύμπαν βρήκατε τον Θεό, ή Τον είχατε βρει, για να ψάξετε το Σύμπαν;
Εγώ δεν έχω ταξιδέψει στο διάστημα και δεν μπορώ να απαντήσω στην ερώτησή σας. Το ίδιο ερώτημα έκαναν και στον Γκαγκάριν και επίσης και σε έναν φίλο μου αστροναύτη, που πέταξε 4 φορές, για να διορθώσει το HUBBLE, και από ό,τι γνωρίζω η απάντησή και των δύο ήταν αρνητική.
Και στα πιο σοβαρά, ο βασικότερος σκοπός της NASA, και όλων όσοι ασχολούμαστε με το διάστημα, είναι να απαντήσουμε το ερώτημα, αν είμαστε οι μοναδικοί στο Σύμπαν ή αν υπάρχει και αλλού ζωή, όπως εμείς τη γνωρίζουμε.
Η ιστορία της ζωής σας μοιάζει πραγματικά βγαλμένη από… άλλον πλανήτη (από το Ζιάκα Γρεβενών στη NASA, μέσω ανατολικού μπλοκ). Τι κρατά έναν άνθρωπο με τα δικά σας επιτεύγματα “προσγειωμένο”;
Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό, που μπορώ να κάνω αυτό που μου αρέσει, χωρίς να βαρεθώ ποτέ και θα έλεγα με καλή αμοιβή. Όλες αυτές οι αποστολές (15 μέχρι σήμερα – στις περισσότερες με δικά μου όργανα), που έχω συμμετάσχει μέχρι σήμερα ήταν κάτι το διαφορετικό και το καινούριο. Μη φανταστείτε, όμως, πως όλα ήταν μέλι – γάλα. Χρειάστηκε εντατική προσπάθεια και στερήθηκα αρκετά που δεν γεύτηκα. Και δεν ήταν όλα επιτυχίες. Δύσκολα μπορώ να σας εξηγήσω τι νιώθει κανείς όταν μετά από μια εντατική εργασία 5-10 χρονών αποτυγχάνει η αποστολή και δε μένει τίποτε από όλη αυτή την προσπάθεια. Αυτά όμως τα συναισθήματα δεν συγκρίνονται με εκείνα μιας πετυχημένης αποστολής.
Η ανάλυση της χημικής σύστασης των ουράνιων σωμάτων δε σκοτώνει τον ρομαντισμό; Μπορείτε ακόμη απλώς να θαυμάσετε μία αυγουστιάτικη πανσέληνο στην Ελλάδα;
Το 1997, όταν με το PATHINDER παρακολουθούσαμε για μήνες τον Άρη με ρώτησαν ποιο είναι το ωραιότερο μέρος στο Σύμπαν. Κοιτάξτε τις φωτογραφίες του υπέροχου γαλανόλευκου πλανήτη μας, όπως τον είδαν οι πρώτοι αστροναύτες από τη Σελήνη και θα συμφωνήσετε μαζί μου, πως το ομορφότερο τοπίο του κόσμου είναι η Γη μας. Και η Ελλάδα έχει τα ομορφότερα τοπία σε αυτόν τον πλανήτη. Ας μην το ξεχνάμε.
Ζωή σαν παραμύθι
Γεννημένος το 1937, στο Ζιάκα του νομού Γρεβενών, ο Θανάσης Οικονόμου από μικρός παρατηρούσε τα αστέρια στον βουνίσιο ουρανό. Το χωριό του καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς στον Εμφύλιο και μαζί με άλλα παιδιά έφυγε από την Ελλάδα φθάνοντας με τα πόδια στην Αλβανία και μετά από έναν μήνα με λεωφορείο στη Γιουγκοσλαβία και έπειτα με τρένο στην Τσεχοσλοβακία, όπου τελείωσε το δημοτικό. Στα 16 του χρόνια, με παρότρυνση των δασκάλων του, που αναγνώρισαν την αγάπη του για τη Φυσική και τα Μαθηματικά, ακολούθησε τις θετικές επιστήμες. Τελείωσε το Γυμνάσιο στην Τσεχία και σπούδασε Πυρηνική Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Πράγας.
Αν και τού δόθηκε η ευκαιρία να εργαστεί στη Μόσχα πήγε στις ΗΠΑ και από το 1981 εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Έχει διεξάγει βασική έρευνα στην Πυρηνική Φυσική, ειδικά σε φασματόμετρα σωματιδίων άλφα και ακτίνων-Χ. Πειραματικές συσκευές του λειτουργούν επί τόπου ή έχουν κάνει μετρήσεις σε διάφορα σώματα του Ηλιακού Συστήματος (Σελήνη, Άρης, Κρόνος, αστεροειδείς και κομήτες) σε ρωσικές, αμερικανικές, ευρωπαϊκές καθώς και ιαπωνικές διαστημικές αποστολές, όπως Surveyor, Apollo, Viking στη Σελήνη, Pathfinder, Spirit και Opportunity στον Άρη, Cassini/Huygens στον Κρόνο και Stardust.
Έχει λάβει πολλές διεθνείς βραβεύσεις σε αναγνώριση της συμβολής του στη μελέτη του Ηλιακού Συστήματος και για τη συμμετοχή του σε διαστημικές αποστολές.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ