Μετά τη διαστημική κούρσα του ’60 και την κατάκτηση του δορυφόρου μας το 1969, κανείς δεν ξαναπήγε εδώ και 43 χρόνια.
Γιατί; Το κόστος, οι προτεραιότητες, οι Ρώσοι, οι Κινέζοι, και, φυσικά, οι θεωρίες συνωμοσίας
Γιατί; Το κόστος, οι προτεραιότητες, οι Ρώσοι, οι Κινέζοι, και, φυσικά, οι θεωρίες συνωμοσίας
Κώστας Φαρμάκης
Στις 14 Δεκεμβρίου 1972, η διαστημική αποστολή Apollo 17 άφηνε την επιφάνεια της Σελήνης ξεκινώντας το ταξίδι της πίσω στη Γη. Ο αστροναύτης Γιουτζίν Σέρναν, μπαίνοντας στη σεληνάκατο και κλείνοντας την πόρτα, έγινε ο τελευταίος άνθρωπος που πάτησε το πόδι του σε άλλον πλανήτη.
Το ταξίδι του ήταν το τελευταίο σε μια σειρά επικών διαστημικών αποστολών που έφεραν τον άνθρωπο από πρώτη φορά σε τροχιά το 1961, στην επιφάνεια της Σελήνης μέσα σε μόλις 8 χρόνια. Στη διάρκεια αυτής της οκταετίας, αυτό που ονομάστηκε «διαστημική κούρσα» ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ ήταν η μεταφορά του Ψυχρού Πολέμου σε τροχιά. Εφόσον δεν μπορούσαν να πολεμήσουν μεταξύ τους με όπλα (άσχετα αν πολεμούσαν δι αντιπροσώπων στον μισό πλανήτη) οι δύο υπερδυνάμεις βάλθηκαν να αποδείξουν η κάθε μία την ανωτερότητά της κατακτώντας το Διάστημα.\Η Σελήνη ήταν ο προφανής στόχος. Και το χρονοδιάγραμμα το έθεσε τον Σεπτέμβριο του 1962 ο ίδιος ο πρόεδρος Τζον Κένεντι, όταν σε μια ιστορική ομιλία ανέφερε ότι «Κανένα έθνος που φιλοδοξεί να είναι ο ηγέτης των άλλων εθνών δεν μπορεί να μένει πίσω στην κούρσα του Διαστήματος. Αποφασίσαμε να πάμε στη Σελήνη πριν από το τέλος της δεκαετίας όχι επειδή είναι εύκολο, αλλά επειδή είναι δύσκολο».Στη NASA δεν πρέπει να άκουσαν αυτά τα νέα και με μεγάλη χαρά. Ενώ πίστευαν πως πράγματι μπορούσαν, σε βάθος χρόνου, να στείλουν ανθρώπους στη Σελήνη, η ανελαστική προθεσμία δυσκόλευε τα πράγματα. Την εποχή εκείνη το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα ήταν όντως πίσω. Οι Σοβιετικοί είχαν εκτοξεύσει τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο το 1957 και είχαν στείλει τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά το 1961, ενώ λίγο αργότερα έστειλαν και την πρώτη γυναίκα στο Διάστημα, το 1963. Όμως τα γεγονότα αυτά, μαζί με την προεδρική ομιλία, ουσιαστικά έδωσαν λευκή επιταγή στη NASA να κάνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε οι ΗΠΑ να κερδίσουν. Και το κατάφεραν.
Μια ακριβή ερωμένη
Γιατί σταματήσαμε να πηγαίνουμε στη Σελήνη; Ο προφανής λόγος είναι το τεράστιο κόστος. Τη δεκαετία του ’60 η NASA απορροφούσε το 4-5% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού των ΗΠΑ. Αν σήμερα συνέβαινε το ίδιο θα μιλούσαμε για μπάτζετ 140 δισ. δολαρίων, αντί για τα $16,7 δισ. που είχε το 2014. Μετά το 1970, και αφού ο στόχος είχε επιτευχθεί, ο πρόεδρος Νίξον αποφάσισε οριστικά ότι η διαστημική κούρσα είχε τελειώσει, είχε νικητή και αυτός δεν ήταν η NASA, αλλά οι ΗΠΑ. Έτσι περιέκοψε δραματικά τα κονδύλιά της, άλλαξε τις προτεραιότητες του κράτους (τότε βρισκόταν ακόμα σε εξέλιξη ο πόλεμος στο Βιετνάμ) και ανάγκασε τη NASA να περιοριστεί στα του γήινου οίκου της. Εκείνη την εποχή, μάλιστα, η ΕΣΣΔ είχε ήδη εγκαινιάσει τον πρώτο της διαστημικό σταθμό, τον Salyut 7, και έδειχνε να ελέγχει το «κοντινό» στη Γη Διάστημα.
Σαν άντρας που κατακτά τη γυναίκα που πάντα ήθελε και που αμέσως μετά της γυρίζει την πλάτη, αλλά συνεχίζει να της στέλνει δώρα, ο άνθρωπος σταμάτησε μεν να ασχολείται με τη Σελήνη σχεδόν αμέσως, αλλά συνέχισε να στέλνει ρομποτικά ερευνητικά διαστημόπλοια σχεδόν χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα. Στην επιφάνειά της έχουν φτάσει οχήματα από την ΕΣΣΔ και τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, την Κίνα και την Ινδία. Ο Τζορτζ Μπους Τζ. είχε εγκρίνει το πρόγραμμα Constellation με σκοπό την επιστροφή στη Σελήνη το 2020, αλλά οι περικοπές του Ομπάμα το 2011 ουσιαστικά το ακύρωσαν.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως το ενδιαφέρον μας πρέπει να επικεντρωθεί πέραν του ηλιακού μας συστήματος. Η μεταφορά ανθρώπων στο Διάστημα συνεπάγεται ασύλληπτα κόστη σε σχέση με τα αυτόματα οχήματα, και δεν έχει ουσιαστικό νόημα αφού τα ρομπότ μπορούν πια να κάνουν τα πάντα. «Στο φεγγάρι πήγαμε, το ερευνήσαμε, δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσουμε» δηλώνει σε συνεντεύξεις του ο Μπαζ Όλντριν, ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, στην ίδια αποστολή με τον Νιλ Άμστρονγκ. «Στόχος δεν πρέπει να είναι οι εντυπωσιακές επιτυχίες, αλλά οι μακροχρόνιες επενδύσεις».
Η ρήση του JFK ότι τα έθνη-ηγέτες πρέπει να έχουν ηγετική θέση και στο Διάστημα εξακολουθεί να έχει οπαδούς, με φανατικότερη την Κίνα. Στην προσπάθειά της να καταστεί μια κανονική παγκόσμια υπερδύναμη, σχεδιάζει να στείλει ανθρώπους στη Σελήνη μετά το 2025. Παρόμοιο πρόγραμμα ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA), οι ΗΠΑ με το πρόγραμμα EM-2, ενώ η ιδιωτική εταιρεία Space Adventures Ltd έχει ανακοινώσει πως θα στείλει τουρίστες στο φεγγάρι με εισιτήριο 100 εκατ. δολάρια και πρώτη εκτόξευση το 2018 (χωρίς, ωστόσο, τα στοιχεία να συνηγορούν σε κάτι τέτοιο).
Ο μεγάλος στόχος, όμως, είναι ο πλανήτης Άρης. Γιατί να ξοδευτούν χρήματα και πόροι κάθε είδους για έναν στόχο που έχει κατακτηθεί, και όχι για έναν άλλον που θα αποτελέσει παγκόσμιο επίτευγμα; Η σημερινή τεχνολογία για ένα ταξίδι στον Άρη είναι πολύ πιο προχωρημένη από όσο η τεχνολογία του ’60 για ένα ταξίδι στη Σελήνη (η σειρά Apollo είχε σχεδόν πάντα και από μια μικρή ή μεγάλη δυσλειτουργία). Όμως και εδώ μπαίνει το κόστος σε σχέση με το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Ο άνθρωπος στον Άρη θα ήταν ένα πρώτης τάξεως επικοινωνιακό γεγονός, αλλά από επιστημονικής σκοπιάς δεν θα άξιζε τα χρήματά της. Ωστόσο ο ίδιος ο πρόεδρος Ομπάμα έχει στηρίξει το πρόγραμμα αποστολών στον Άρη και έχει δηλώσει πως ο άνθρωπος θα πατήσει εκεί γύρω στο 2035.
Φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι που θεωρούν πως όλα αυτά δεν έχουν καμία σημασία αφού ο άνθρωπος δεν πήγε ποτέ στη Σελήνη και πως όλες οι κινηματογραφικές σκηνές και οι φωτογραφίες ελήφθησαν σε ένα μυστικό στούντιο της NASA. Ειδικοί και «ειδικοί» αναλύουν τις σκιές και τις λεπτομέρειες στην προσπάθειά τους να αποδείξουν πως οι ΗΠΑ πούλησαν παραμύθι στον υπόλοιπο κόσμο - παρά τις εικόνες που έχουν ληφθεί σε μεταγενέστερες αποστολές και δείχνουν τα αντικείμενα που έχουν αφεθεί στην επιφάνειά της.
Υπάρχουν και εκείνοι που δεν αμφισβητούν την προσελήνωση, αλλά έχουν μια άλλη θεωρία για το τι σταμάτησε τις αποστολές. Όντα από άλλους πλανήτες, ή οι ίδιοι οι κάτοικοί της, παρουσιάστηκαν στους αστροναύτες και τους διέταξαν να αφήσουν ήσυχη τη Σελήνη. Το ότι η ανθρωπότητα σταμάτησε τις επανδρωμένες αποστολές δείχνει ότι πήραμε στα σοβαρά την προειδοποίηση, αλλά όχι ακριβώς. Τα ρομποτικά διαστημόπλοια εξακολουθούν να προσεληνώνονται και κανείς δεν μας τα σπάει ούτε τα πετάει πίσω στο Διάστημα. Εκτός αν υπάρχει κάποια... μυστική συμφωνία με τους εξωγήινους.
