Ο προσανατολισμός στις εξαγωγές, η χαμηλή εταιρική φορολογία αλλά και η επένδυση σε μια υψηλά αμειβόμενη, υψηλής τεχνολογίας, αναπτυξιακή στρατηγική είναι κατά τον Εϊνταν Ρίγκαν, αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Δουβλίνου, μερικά από τα πολιτικά διδάγματα που μπορεί να λάβει η χώρα μας από την Ιρλανδία για την έξοδο από την οικονομική κρίση. Ο Ρίγκαν επισημαίνει ταυτόχρονα τα λάθη της τρόικας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πρόβλημα της Ελλάδας αλλά και τους κινδύνους για την Ευρώπη από τις πολλές ταχύτητες και την άνοδο των λαϊκιστών.
Η εμπειρία της Ιρλανδίας που πέρασε την οικονομική κρίση με πολύ μικρότερες συνέπειες σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης πού πιστεύετε ότι οφείλεται;
Η Ιρλανδία έχει ανακάμψει από την κρίση της ευρωζώνης επειδή η οικονομία της προσανατολίζεται στις εξαγωγές. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στις αμερικανικές πολυεθνικές επιχειρήσεις και τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ), τις υπηρεσίες υπολογιστών και πληροφόρησης από τη Silicon Valley. Κατά την περίοδο λιτότητας, η οποία συμπίεσε την εγχώρια ζήτηση, τις κοινωνικές δαπάνες και τους μισθούς του δημόσιου τομέα, οι αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες αύξαναν τους μισθούς και τις εξαγωγές. Η λιτότητα δεν επηρέασε τις αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες. Οι καλύτερα αμειβόμενοι τομείς της ιρλανδικής οικονομίας είναι η τεχνολογία πληροφοριών και ηλεκτρονικών υπολογιστών και οι διεθνείς εμπορικές υπηρεσίες. Αυτό ενδεχομένως αποτυπώνεται καλύτερα στην Google, η οποία έχει το ευρωπαϊκό διοικητικό κέντρο στο Δουβλίνο και απασχολεί 5.500 άτομα. Υπάρχουν στην κυριολεξία εκατοντάδες εταιρείες γύρω από αυτήν. Με απλά λόγια: οι αμερικανικές ΑΞΕ εξηγούν την ιρλανδική ανάκαμψη. Συνεπώς, το πραγματικό ερώτημα είναι πώς κατάφερε η Ιρλανδία να προσελκύσει αμερικανικές ΑΞΕ από τη Silicon Valley, ενώ άλλες χώρες όχι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι ήταν αποτέλεσμα της λιτότητας που επέφερε ανταγωνιστικότητα όσον αφορά το κόστος και της σταθερότητας που παρείχαν τα προγράμματα προσαρμογής της τρόικας. Αυτό είναι λάθος. Είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης αναπτυξιακής και κατευθυνόμενης από το κράτος επιχειρησιακής πολιτικής, που στόχευε στην οικοδόμηση ενός υψηλής τεχνολογίας μοντέλου ανάπτυξης ΑΞΕ. Κεντρικό σημείο σε αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είναι η χαμηλή εταιρική φορολογία, η άμεση πρόσβαση στην αγορά εργασίας της ΕΕ και η στενή σχέση μεταξύ της Silicon Valley και της ιρλανδικής κρατικής ελίτ. Τίποτε από αυτά δεν έχει να κάνει με τη λιτότητα και την ανταγωνιστικότητα του κόστους. Ως εκ τούτου, εάν υπάρχει πολιτικό δίδαγμα από την περίπτωση της Ιρλανδίας για την Ελλάδα, αυτό είναι ότι χρειάζεται μηχανή ανάπτυξης, επενδύοντας σε μια υψηλά αμειβόμενη, υψηλής τεχνολογίας αναπτυξιακή στρατηγική και μια ευπροσάρμοστη εργατική δύναμη, και αυτό είναι μακράν πιο ωφέλιμο από την προσπάθεια ανταγωνισμού τιμής και χαμηλού κόστους εργασίας.
Το πολιτικό προσωπικό της χώρας ήταν περισσότερο ώριμο ή μήπως η κοινωνία, οι πολίτες έδειξαν περισσότερη κατανόηση και ανέχθηκαν ευκολότερα το πρόγραμμα που επέβαλε το Μνημόνιο;
Η Ιρλανδία εισήλθε στη συμφωνία της τρόικας επειδή βγήκε εκτός της διεθνούς αγοράς. Αυτό δεν συνέβη επειδή είχε υψηλά δημόσια χρέη. Συνέβη επειδή είχε μια τεράστια τραπεζική κρίση, η οποία μετατράπηκε σε κυρίαρχη κρίση χρέους, αφού το κράτος αποφάσισε να διασώσει τις τράπεζες.
Οι τιμές των κατοικιών ξέφυγαν από τον έλεγχο και παραμένουν υψηλές. Αλλά όταν η κυβέρνηση συνήψε τη συμφωνία, το ιρλανδικό ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ) κατά κεφαλήν ήταν αρκετά υψηλό, αντίστοιχο της Νότιας Ευρώπης. Οι ιρλανδοί εργαζόμενοι είχαν βιώσει δύο δεκαετίες πρωτοφανούς οικονομικής και μισθολογικής αύξησης.
Η λιτότητα οδήγησε σε μια πτώση στο βιοτικό επίπεδο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν αντίστοιχη της Ελλάδας. Οι μειώσεις στον δημόσιο τομέα έγιναν μονομερώς και αργότερα διαπραγματεύτηκαν με τα σωματεία του δημόσιου τομέα.
Οι μισθοί του δημόσιου τομέα μειώθηκαν κατά μέσο όρο 15% και οι φόροι αυξήθηκαν. Το ιρλανδικό κοινό δεν τα αποδέχθηκε άκριτα. Εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του στην κάλπη. Η κυβέρνηση του Fiana Fàil έχασε τις εκλογές το 2011 και το Fine Gael δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία το 2016. Το Κοινοβούλιο δεν ήταν ποτέ τόσο ασταθές.
Ωστόσο, είναι πολύ πιο εύκολο για μια κυβέρνηση να εφαρμόσει λιτότητα όταν έχει αναπτυξιακή μηχανή. Είναι η παρουσία της οικονομικής ανάπτυξης που έχει κάνει το ιρλανδικό εκλογικό σώμα να δείχνει περισσότερη κατανόηση από την Ελλάδα.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η μετανάστευση λειτούργησε ως δικλίδα ασφαλείας για την κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της περιόδου λιτότητας και μετά την κρίση. Χιλιάδες εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό τομέα μετανάστευσαν στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Αυστραλία. Αυτό είναι ένα μακροχρόνιο κομμάτι της ιρλανδικής κουλτούρας. Ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Οταν δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας, οι άνθρωποι απλά φεύγουν για εκεί όπου μπορούν να βρουν δουλειά. Συχνά σε αγγλόφωνες χώρες στην άλλη πλευρά του ημισφαιρίου.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της Ιρλανδίας; Βρίσκεται στον σωστό δρόμο ή απαιτούνται μεγάλες αλλαγές;
Είμαι αισιόδοξος για την ικανότητα της Ιρλανδίας να συνεχίσει ένα μοντέλο ανάπτυξης υψηλής τεχνολογίας αμερικανικών ΑΞΕ, το οποίο προσελκύει πολλούς ταλαντούχους εργαζομένους από όλη την ΕΕ. Αλλά δεν νομίζω ότι αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα - για τρεις λόγους.
Ο πρώτος είναι ο διανεμητικός. Υπάρχουν σαφείς νικητές και ηττημένοι. Οι νικητές είναι υψηλής εξειδίκευσης, πολύγλωσσοι πτυχιούχοι, οι οποίοι έρχονται από όλο τον κόσμο, δεδομένης της ανοιχτής και ευέλικτης φύσης της ιρλανδικής αγοράς εργασίας. Αυτοί οι εργαζόμενοι όλο και περισσότερο συγκεντρώνονται στο Δουβλίνο, το οποίο ασκεί μεγάλη πίεση στο κόστος της στέγασης.
Οι ηττημένοι είναι χαμηλής - μέσης ειδίκευσης ιρλανδοί εργαζόμενοι, οι οποίοι δεν είναι διεθνώς μετακινούμενοι. Αυτοί οι τοπικοί εργαζόμενοι αδυνατούν όλο και περισσότερο να αντεπεξέλθουν στο κόστος ζωής, το οποίο αυξάνεται εξαιτίας των τομέων με υψηλούς μισθούς.
Ως εκ τούτου, η αγορά εργασίας της Ιρλανδίας είναι όλο και περισσότερο κατακερματισμένη μεταξύ υψηλόμισθων και υψηλά ειδικευμένων, χαμηλόμισθων και χαμηλά ειδικευμένων εργαζομένων.
Αυτό είναι πιθανό να αντανακλάται στην ιρλανδική εκλογική συμπεριφορά και μεταβλητότητα των εκλογικών κομμάτων.
Δεύτερον, το μοντέλο ανάπτυξης είναι χτισμένο στη χρήση χαμηλών εταιρικών φόρων με ήπια ρύθμιση, η οποία ευνοεί σαφώς τους κατόχους του κεφαλαίου. Αυτή η στρατηγική χρήσης εταιρικού φορολογικού ανταγωνισμού για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων δεν είναι συμβατή με την αυξημένη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Τρίτον, το Brexit είναι ένα τεράστιο σοκ για την ιρλανδική οικονομία. Είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση από την ίδρυση του κράτους.
Αν η Βρετανία δεν εξασφαλίσει μια ευνοϊκή εμπορική συμφωνία, ο κίνδυνος είναι ότι θα μετατραπεί σε Σιγκαπούρη της Ευρώπης. Εννοώ με αυτό ότι για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, ο κίνδυνος για την Ιρλανδία είναι ότι η Βρετανία θα μειώσει τα κανονιστικά πρότυπα. Οι ιρλανδικές επιχειρήσεις θα επηρεαστούν περισσότερο από το Brexit παρά από κλάδους των αμερικανικών ΑΞΕ.
Στον βαθμό που έχετε γνώση για την Ελλάδα, τι πιστεύετε ότι πήγε στραβά και η χώρα μένει τόσο πολλά χρόνια σε ύφεση και υπό τον ασφυκτικό έλεγχο των δανειστών;
Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι δομικό και πολιτικό. Στο εσωτερικό της χώρας, η Ελλάδα δεν έχει μια οικονομία που βασίζεται στις εξαγωγές. Πρόκειται για μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση.
Για να οικοδομήσουμε μια υψηλής τεχνολογίας, υψηλόμισθη εξαγωγική οικονομία χρειάζονται δεκαετίες και ένα κράτος με τη δημοσιονομική δυνατότητα να προβεί σε στρατηγικές επενδύσεις που ωφελούν το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο μικρές ομάδες συμφερόντων. Η ΕΕ και η τρόικα υποθέτουν λανθασμένα ότι με τη λιτότητα η ανταγωνιστικότητα κόστους θα επιτύχει αυτούς τους στόχους.
Δεν πρόκειται. Σε μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση, περισσότερη λιτότητα σημαίνει λιγότερη ανάπτυξη και χειρότερες προοπτικές. Η ΕΕ θεωρεί επίσης ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια οικονομία εξαγωγών. Ισως να μην μπορεί; Και αν ναι, τι σημαίνει αυτό για την ικανότητα της Ελλάδας να αναπτύσσεται εντός των ορίων του ενιαίου νομίσματος;
Το ευρώ είναι μέρος του δομικού περιορισμού που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Αλλά δεν είναι ο μόνος περιορισμός. Το υπόλοιπο σχετίζεται με την εγχώρια διακυβέρνηση. Αλλά προτού γίνουν οποιεσδήποτε αλλαγές, η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εξοφλήσει όλα τα χρέη που συσσωρεύτηκαν. Μόλις αυτό αναγνωριστεί, μια σοβαρή συζήτηση για τις οικονομικές πολιτικές ανάπτυξης μπορεί να ξεκινήσει.
Ωστόσο το βασικό ζήτημα για την ελληνική κοινωνία είναι: Μπορεί να δημιουργήσει τις πολιτικές και οικονομικές προϋποθέσεις για μια υψηλή τεχνολογία με υψηλούς μισθούς, μοντέλο ανάπτυξης το οποίο θα της επιτρέψει να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης;
Η Ευρωπαϊκή Ενωση των πολλών ταχυτήτων μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να αντέξει στον χρόνο ή μήπως υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσει το ευρωπαϊκό όραμα στη συνείδηση των πολιτών;
Μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, ότι υπάρχουν διαφορετικές «Ευρώπες» σήμερα.
Οι χώρες της ζώνης του ευρώ θα ενταχθούν με διαφορετικό ρυθμό, σε σύγκριση με την υπόλοιπη ΕΕ των 27, δεδομένου ότι μοιράζονται το ίδιο νόμισμα. Αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα νομιμότητας.
Το Eurogroup δεν μπορεί να συνεχίσει να λαμβάνει αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή των ευρωπαίων πολιτών, χωρίς να λογοδοτεί. Από οικονομικής άποψης, δεν είναι ρεαλιστικό να επιβάλλει ένα ενιαίο σύνολο κανόνων σε τόσο διαφορετικές και ετερογενείς πολιτικές οικονομίες - όλες ξεχωριστές και, αναμφισβήτητα, με ασύμφωνα καθεστώτα ανάπτυξης.
Για παράδειγμα, ο κανόνας του ελλείμματος 3% θα πρέπει να επιτρέψει στις χώρες να γίνει διάκριση μεταξύ των δαπανών κατανάλωσης και των κοινωνικών επενδύσεων. Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, ειδικότερα, πρέπει να βρουν έναν τρόπο να επενδύουν στο μέλλον τους και να σπάσει το καλούπι της λιτότητας.
Το ευρωπαϊκό όνειρο θα αποτύχει έως ότου δοθούν εργαλεία σε δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις της Νότιας Ευρώπης για τη βελτίωση της οικονομίας και των επιδόσεων απασχόλησης.
Οι νέοι χρειάζονται ασφάλεια, επιθυμητές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Προς το παρόν, η προοπτική αυτή είναι διαθέσιμη μόνο σε ορισμένες ευρωπαϊκές μητροπόλεις.
Ετσι, αυτό που βλέπουμε είναι μια αυξανόμενη αποσύνδεση μεταξύ των μετακινούμενων μορφωμένων φιλελεύθερων εργαζομένων και των μη μετακινούμενων εργαζομένων χωρίς προοπτικές και χωρίς τίποτα να χάσουν. Αυτές οι συνθήκες είναι ώριμες για μια αυταρχική λαϊκίστικη αντίδραση.
Τελικώς, ποια είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη, οι λαϊκιστές, η Ακροδεξιά ή η διαμάχη του λεγόμενου πλούσιου Βορρά και των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του Νότου;
Η μεγαλύτερη απειλή για την ΕΕ είναι ο αυταρχικός λαϊκισμός. Αυτός είναι σε άνοδο στη Δυτική, Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Υπάρχουν ήδη αυταρχικοί λαϊκιστές στις κυβερνήσεις της Ουγγαρίας, της Πολωνίας. Ο πρωτογονισμός οδήγησε στο UKIP, που έχει αναδιαμορφώσει τον πολιτικό λόγο στη Βρετανία, οδηγώντας τελικά σε Brexit.
Η Λεπέν όλο και περισσότερο καθορίζει τους όρους της συζήτησης στη Γαλλία. Ο Βίλντερς δεν εκλέχθηκε στην Ολλανδία, αλλά ο λόγος του έχει υιοθετηθεί από το κυβερνών συντηρητικό κόμμα. Ετσι, ενώ πολλοί από αυτούς τους αυταρχικούς δεν είναι στην κυβέρνηση, διαμορφώνουν τη δημόσια συζήτηση. Κεντρικό ρόλο στην πολιτική τους πλατφόρμα παίζουν ο οικονομικός προστατευτισμός, η εθνική κυριαρχία και ο ευρωσκεπτικισμός.
Το χάσμα Βορρά - Νότου στην Ευρώπη έχει επίσης πολιτικοποιηθεί, με αντιμεταναστευτικά συναισθήματα απέναντι στον Νότο σε περιοχές της Βορειοδυτικής Ευρώπης, ιδιαίτερα στη Βρετανία. Η εξήγηση γι' αυτή την άνοδο του αυταρχικού λαϊκισμού είναι οικονομική και πολιτιστική. Είναι με γνώμονα τις αξίες, καθώς και τους οικονομικούς πόρους, μια υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας για τους «ιθαγενείς». Η ΕΕ πρέπει να βρει έναν τρόπο να γίνει η ίδια δημοφιλής και πάλι μεταξύ των μη μετακινούμενων εργατικών και επισφαλών τάξεων της Ευρώπης. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ξεκινήσει πρώτα αναγνωρίζοντας τα λάθη της, όπως είναι η στενή εστίαση στη λιτότητα τα τελευταία επτά χρόνια.
Είπε για
Το ελληνικό πρόβλημα
Είναι δομικό και πολιτικό. Στο εσωτερικό της χώρας, η Ελλάδα δεν έχει μια οικονομία που βασίζεται
στις εξαγωγές. Πρόκειται για μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση. Για να οικοδομήσουμε μια υψηλής τεχνολογίας, υψηλόμισθη εξαγωγική οικονομία χρειάζονται δεκαετίες και ένα κράτος με τη δημοσιονομική δυνατότητα να προβεί σε στρατηγικές επενδύσεις που ωφελούν το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο μικρές ομάδες συμφερόντων.
Τα λάθη των θεσμών
Η ΕΕ και η τρόικα υποθέτουν λανθασμένα ότι με τη λιτότητα η ανταγωνιστικότητα κόστους θα επιτύχει αυτούς τους στόχους. Δεν πρόκειται. Σε μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση, περισσότερη λιτότητα σημαίνει λιγότερη ανάπτυξη και χειρότερες προοπτικές.
Το Brexit
Είναι ένα τεράστιο σοκ για την ιρλανδική οικονομία. Είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση από την ίδρυση του κράτους. Αν η Βρετανία δεν εξασφαλίσει μια ευνοϊκή εμπορική συμφωνία, ο κίνδυνος είναι ότι θα μετατραπεί σε Σιγκαπούρη της Ευρώπης.
Είπε για
Το ελληνικό πρόβλημα
Είναι δομικό και πολιτικό. Στο εσωτερικό της χώρας, η Ελλάδα δεν έχει μια οικονομία που βασίζεται
στις εξαγωγές. Πρόκειται για μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση. Για να οικοδομήσουμε μια υψηλής τεχνολογίας, υψηλόμισθη εξαγωγική οικονομία χρειάζονται δεκαετίες και ένα κράτος με τη δημοσιονομική δυνατότητα να προβεί σε στρατηγικές επενδύσεις που ωφελούν το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο μικρές ομάδες συμφερόντων.
Τα λάθη των θεσμών
Η ΕΕ και η τρόικα υποθέτουν λανθασμένα ότι με τη λιτότητα η ανταγωνιστικότητα κόστους θα επιτύχει αυτούς τους στόχους. Δεν πρόκειται. Σε μια οικονομία προσανατολισμένη στην κατανάλωση, περισσότερη λιτότητα σημαίνει λιγότερη ανάπτυξη και χειρότερες προοπτικές.
Το Brexit
Είναι ένα τεράστιο σοκ για την ιρλανδική οικονομία. Είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση από την ίδρυση του κράτους. Αν η Βρετανία δεν εξασφαλίσει μια ευνοϊκή εμπορική συμφωνία, ο κίνδυνος είναι ότι θα μετατραπεί σε Σιγκαπούρη της Ευρώπης.
ΠΗΓΗ:tanea.gr
