Χάρτης του Ουρανού για τον μήνα Αύγουστο 2014.

Παρατηρώντας στην καρδιά του Γαλαξία μας,καθώς ο Γαλαξίας μας γυρίζει και αλλάζει κάθε χρόνο, η..

καρδιά του εμφανίζεται σε πρώτο «πλάνο». Αποδράστε από την φωτορύπανση της πόλης και βρεθείτε στο πιο σκοτεινό μέρος που μπορείτε. Εξερευνήστε τον Γαλαξία από την μια άκρη βορειοανατολικά του Περσέα, στην ζαχαρένια ύφανση του Μικρού Κύκνου, έως το λαμπερό στρώμα του Τοξότη, του Οφιούχου και του Σκορπιού βαθιά στο νότο. Είναι παρατηρημένο, ότι το πιο εντυπωσιακό θέαμα είναι αυτό του δικού μας Γαλαξία, χωρίς καθόλου τηλεσκόπιο ή κυάλια, παρά μόνο με τα ίδια μας τα μάτια. Ωστόσο, ο θησαυρός περιμένει αυτούς που θα ψάξουν πιο βαθιά στον Γαλαξία και εκεί είναι που χρειάζονται κυάλια ή τηλεσκόπιο. Αυτό το μήνα ας δούμε κάποια πολύ ενδιαφέροντα πράγματα στην καρδιά του Γαλαξία μας, μέσα και τριγύρω από τον αστερισμό Τσαγιέρα, στον αστερισμό του Τοξότη. Η διάβαση του αστερισμού ‘’Τσαγιέρα’’ (πάνω από τον ορίζοντα) γίνεται λίγο πριν τα μεσάνυχτα.

Ας εξερευνήσουμε. Εδώ είναι ένα διάγραμμα της περιοχής της ‘’Τσαγιέρας’’ στον Τοξότη, με σημειωμένους στόχους επιλογής.   

Ο Γαλαξίας είναι πλούσιος σε σφαιρωτά σμήνη, τα οποία περικυκλώνουν τον πυρήνα του. Το κέντρο του Γαλαξία βρίσκεται στην άκρη του στομίου, περίπου εκεί όπου είναι το άστρο, στα δεξιά του Β86. Ο αστερισμός της ‘’Τσαγιέρας’’ φιλοξενεί πέντε φωτεινά σφαιρωτά σμήνη και πολλά ακόμη, τα οποία μπορούμε άνετα να παρατηρήσουμε με ένα τηλεσκόπιο κανονικού μεγέθους (6’’), καθώς επίσης και πολυάριθμα σφαιρωτά σμήνη, που είναι πρόκληση για τηλεσκόπια με μεγάλο άνοιγμα.

  

Αυτή η περιοχή είναι κορεσμένη σε νεφελώματα. Ο Μ8 είναι ένα πανέμορφος συνδυασμός ενός ανοιχτού σμήνους και ενός νεφελώματος εκπομπής, που ονομάζεται Lagoon Nebula (νεφέλωμα της λιμνοθάλασσας). Κοντά σε αυτό βρίσκεται ο Μ20 ή το Trifid Nebula και παρόλο που είναι χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια στην παρατήρηση, ο Μ20 συνδυάζει σκοτεινά νεφελώματα με ανοικτά σμήνη με ένα πολύ εντυπωσιακό τρόπο, με νεφελώματα εκπομπής και αντανάκλασης. 

Αφού αναφερθήκαμε σε σκοτεινά νεφελώματα, μπορούμε να επισκεφθούμε ένα από τα πιο εκθαμβωτικά, το νεφέλωμα Β86, και να παρατηρήσουμε μερικά ενδιαφέροντα αντικείμενα γύρω του. Από τα σφαιρωτά σμήνη, ο Μ22 είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά σε αυτή την περιοχή. Κοιτάξτε σε αυτό, όσο θα σκοτεινιάζει, κατά τη διάρκεια του λυκόφωτος και τα γιγάντια κόκκινα άστρα θα εμφανιστούν. Περιμένετε λίγο για το απόλυτο σκοτάδι, και θα εμφανιστεί μια κυψέλη από άστρα. Σε απόσταση μόλις 10,600 έτη φωτός, είναι ένα από τα κοντινότερα αντικείμενα αυτού του είδους. Είναι τόσο λαμπερό αντικείμενο, που αν ήταν τοποθετημένο ψηλά στον ουρανό για εμάς που είμαστε στο βόρειο ημισφαίριο, θα μπορούσε να παρατηρηθεί χωρίς οπτική βοήθεια, με μια εκπληκτική φωτεινότητα της τάξης 5.1! Με ολικό μέγεθος 32 λεπτών της μοίρας, είναι λίγο μεγαλύτερο από την διάμετρο της Σελήνης σε πανσέληνο. Αυτή η εικόνα από το Οπτικό Αστρονομικό Παρατηρητήριο της Αμερικής δείχνει πολλά περισσότερα άστρα από όσα θα βλέπατε ποτέ με το τηλεσκόπιο σας, αλλά η παρατήρηση με το δικό σας τηλεσκόπιο δεν θα σας απογοητεύσει.

Μην αφήσετε την ονομασία ‘’Μ’’ να σας ξεγελάσει. Αν και συγκαταλέγεται στα πιο διάσημα αντικείμενα του καταλόγου Messier, η ανακάλυψη του έγινε 100 χρόνια νωρίτερα, το 1665, από τον Abraham Ihle. Το αντικείμενο συνέχισε να είναι επιστημονικά ενδιαφέρον, καθώς δύο μαύρες τρύπες με 10-20 φορές τη μάζα του Ήλιου, έχουν ανακαλυφθεί από το παρατηρητήριο VLA (Very Large Array) στο Νέο Μεξικό. Οι αστροφυσικοί χρησιμοποίησαν αυτή την ανακάλυψη για την θεωρία τους, ότι τα σμήνη περιέχουν από 5-100 μαύρες τρύπες.

Μην ξεχάσετε να παρατηρήσετε και τα άλλα σφαιρωτά σμήνη που αναφέραμε, τα οποία είναι μοναδικά σε μέγεθος, φωτεινότητα και αστρικά φαινόμενα. Ένα από αυτά, ο Μ54, είναι το πιο ενδιαφέρον. Πιστεύεται ότι είναι ο πυρήνας ενός κοντινού Γαλαξία ονόματι Sagittarius Dwarf Elliptical Galaxy (SagDEG), σε απόσταση 87,000 ετών φωτός. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, θα είναι το πρώτο αντικείμενο του Γαλαξία μας, που θα ‘’επανατοποθετηθεί’’ σε άλλο Γαλαξία.

Ο Jeff Young από την Ιρλανδία είναι ένα ερασιτέχνης παρατηρητής, ο οποίος σχεδίασε αυτό το υπέροχο σκίτσο από το νεφέλωμα Lagoon M8. Αυτή η εικόνα είναι από μικρή μεγέθυνση 100x και από σκοτεινό σημείο.

  

Από το σκίτσο, το οποίο αντιπροσωπεύει αυτό ακριβώς που θα δούμε από ένα τηλεσκόπιο, βλέπουμε τα ανοιχτά αστρικά σμήνη, περισσότερο συγκεντρωμένα αριστερά του κέντρου. Τα γαλακτερά σύννεφα στα δεξιά του σμήνους είναι το νεφέλωμα εκπομπής (κοιτίδα άστρων). Από τον σφιχτό σχηματισμό (κόμπο) των άστρων, προέκυψε το υπόλοιπο του ανοιχτού συμπλέγματος.

Αυτό είναι άλλο ένα παράδειγμα ενός αντικειμένου Messier, που ανακαλύφθηκε πριν από τον κατάλογο ‘’μη-κομητών’’ του Charles Messier (ο Messier ήταν κυνηγός κομητών στο Παρίσι). Η ανακάλυψη έγινε το 1654, από τον Ιταλό αστρονόμο Giovanni Hodierna. Ήταν εύκολο να παρατηρήσει αυτή τη λαμπερή περιοχή 6^ου μεγέθους και 90x40 λεπτών της μοίρας (3 φορές το πλάτος της Πανσελήνου)  - καθώς σε σκοτεινούς ουρανούς θα ήταν πιο φανερό. Σχετικά κοντά στα 4000-6000 έτη φωτός, το νεφέλωμα είναι 110x40 έτη φωτός σε μέγεθος, αν υπολογίσουμε ότι η απόσταση του τελευταίου πλανήτη του Ηλιακού μας συστήματος μετριέται σε ώρες φωτός.

Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε, ο Jeff Young χρησιμοποίησε ένα φίλτρο (UHTC) για να αυξήσει την αντίθεση. Προτείνουμε να χρησιμοποιήσετε ένα φίλτρο Orion Ultra Block κατά την παρατήρηση του Μ8. Μπορείτε να παρατηρήσετε και χωρίς φίλτρο, αλλά για αντικείμενα σαν αυτό, το νεφέλωμα Trifid (M20) ή το Swan (M17), το φίλτρο δείχνει πραγματικά την αξία του.

Ο τελευταίος στόχος αποτελεί πρόκληση αλλά και απόλαυση. Το νεφέλωμα Β72 έχει καταγραφεί στον κατάλογο των σκοτεινών νεφελωμάτων από τον Ε.Ε. Barnard, ο οποίος εργάστηκε στο παρατηρητήριο Lick στο βουνό Hamilton στην California. Τα νεφελώματα ταξινομήθηκαν στον κατάλογο μέσω  φωτογραφικών πλακών, τις οποίες μπορείτε να δείτε εδώ.

Εδώ θα δείτε το σκοτεινό νεφέλωμα Β86 στο πυκνό κέντρο του Γαλαξία.

Η θέση του, ακριβώς πάνω από τον αστερισμό της ‘’Τσαγιέρας’’, το κάνει σχετικά εύκολο στην εύρεση. Όταν το βρείτε, θα μείνετε κατάπληκτοι από την πυκνότητα του πεδίου.

Η εικόνα του Β86 είναι μαγευτική, καθώς σε συνδυασμό με το μικρό αλλά πυκνό ανοιχτό σμήνος NGC 6520 και το φωτεινό άστρο, το οποίο είναι ακριβώς δίπλα στο σκοτεινό νεφέλωμα, θυμίζει ένα κόσμημα, το οποίο αποτελείται από δύο υλικά διαφορετικής φωτεινότητας. Τα άκρα του σκοτεινού σημείου, φαίνεται σαν να τρυπώνουν στο γειτονικό πεδίο αστέρων, ενώ το σμήνος μοιάζει σχεδόν σαν να θέλει να βυθιστεί στο σκοτάδι.

Δεν χρειάζεται μεγάλο τηλεσκόπιο για να θαυμάσετε αυτό το θέαμα, αλλά θα χρειαστείτε σκοτεινούς ουρανούς. Βέβαια είναι πρόκληση να τα έχετε και τα δύο. Αλλά για να επεκτείνετε την πρόκληση, ψάξτε για αυτό το κοντινό οικείο αντικείμενο: ένα μικρό κομμάτι φωτός ανακαλύφθηκε από τον S. George Djorgovski το 1986 σε φωτογραφικές πλάκες από το Νότιο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο. Τον επόμενο χρόνο, ανακατατάχθηκε ως ένα σφαιρικό σμήνος (από τον Djorgovski) βάσει του ‘’χρωματικού διαγράμματος μεγέθους’’. Σε μέγεθος 9.9 και ‘’μόνο’’ 20,500 έτη φωτός μακριά, θα πίστευε κανείς ότι θα ήταν λαμπρό, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια σκοτεινή ομίχλη. Παρατηρήστε το και μόνοι σας καθώς είναι εύκολο να το εντοπίσετε από το όμορφο ζεύγος σε κοντινή απόσταση.

  

Πηγές: Άρθρο του Mark Wagner για την Orion Telescopes

           Φωτογραφία του αστερισμού της Τσαγιέρας : Starry Night Pro

            M22 from NOAO

            M8 from Jeff Young

            B86 from The STCcl Digitized Sky Survey