Το πιο διάσημο ναυάγιο της αρχαιότητας, χαρακτηρίζει το ναυάγιο των Αντικυθήρων ο αρχαιολόγος..
Μπρένταν Φόλεϊ, συν-υπεύθυνος της ανασκαφής που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην περιοχή, σε συνέντευξή του στο CNN.
Μπρένταν Φόλεϊ, συν-υπεύθυνος της ανασκαφής που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην περιοχή, σε συνέντευξή του στο CNN.
Τονίζει δε πως πρόκειται για ένα από τα πιο ακριβά πλοία που σαλπάρισαν την εποχή εκείνη και δίνει τη δική του, ρομαντική, θεωρία για τον ιδιοκτήτη του.
Στα γαλανά νερά ανοικτά της βραχώδους ακτής των Αντικυθήρων, ένα απομακρυσμένο νησί της Μεσογείου με πληθυσμό μικρότερο από 50 κατοίκους, βρίσκεται ένα από τα πιο μυστηριώδη ναυάγια όλων των εποχών, ξεκινά σε άρθρο του το CNN.
Το 1900, σφουγγαράδες από τη Σύμη, αγκυροβόλησαν κατά μήκος της ανατολικής ακτής του νησιού, περιμένοντας να κοπάσει μια άγρια καταιγίδα. Επάνω σε αυτό που «σκόνταψαν» έμελε να ταράξει ολόκληρο τον αρχαιολογικό κόσμο.
Κάτω από τα κρυστάλλινα νερά, κείτεται ένα απίστευτο ναυάγιο που παρέμενε ανεξερεύνητο για χιλιάδες χρόνια. Και δεδομένου ότι η περιοχή εξερευνήθηκε το επόμενο έτος, αποκαλύφθηκαν χάλκινα αγάλματα σε ανθρώπινες διαστάσεις και αξιόλογα έργα τέχνης. Αλλά μόλις το 1902 με την ανακάλυψη μιας συστάδας από ασβεστοποιημένη πέτρα με μυστηριώδεις επιγραφές ήταν αυτό που έκανε ευρύτερα γνωστό το ναυάγιο.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων
Τα έντονα διαβρωμένα χάλκινα θραύσματα αποδείχθηκε τελικά ότι επρόκειτο για τον πρώτο γνωστό «υπολογιστή» του κόσμου, σχεδιασμένο τον 1ο αιώνα π.Χ. – τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Κατασκευασμένο για να παρακολουθεί το αστρονομικό ημερολόγιο και τις κινήσεις της σελήνης, η ανάλυση των ακτινογραφιών του μηχανισμού αποκάλυψε 30 περίπλοκους οδοντωτούς τροχούς.
Ο φημισμένος εξερευνητής του βυθού, Ζακ Ιβ Κουστώ επισκέφθηκε την περιοχή το 1976 για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ και επέστρεψε στην επιφάνεια με αναρίθμητους θησαυρούς. Από τότε η περιοχή παραμένει αδρανής υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού για σχεδόν 40 χρόνια.
Η στολή Exosuit
Τώρα, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων και αρχαιολόγων επιστρέφει στα Αντικύθηρα, οπλισμένη με την πιο προηγμένη θαλάσσια τεχνολογία, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η πρώτη επιστημονική ανασκαφή του αρχαίου ναυαγίου.
«Το ναυάγιο των Αντικυθήρων, είναι ίσως το πιο σημαντικό, το πιο διάσημο ναυάγιο της αρχαιότητας» δηλώνει ο Μπρένταν Φόλεϊ, αρχαιολόγος του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole και συν-υπεύθυνος της αποστολής. «Είμαστε σοβαροί επιστήμονες και αρχαιολόγοι. Δε θέλουμε να μιλάμε για θησαυρό, αλλά σε αυτή την περίπτωση, είναι στην πραγματικότητα ένα πλοίο – θησαυρός».
Τυλιγμένο στο μυστήριο
Η ανάλυση των ανακτηθέντων αντικειμένων χρονολογεί το πλοίο στον 1ο αιώνα π.Χ. ενώ μια ορδή από χρυσά νομίσματα που ανακτήθηκαν από τη θάλασσα υποδηλώνει πως η προέλευση του πλοίου είναι από την ανατολή, από την Μικρά Ασία. Αλλά κανείς δεν ξέρει πόσο μεγάλο είναι, τι έκανε εκεί και γιατί βυθίστηκε. Ακόμη.
Σύμφωνα με τον Φόλεϊ: «Δεν πρόκειται για ένα καθημερινό εμπορικό πλοίο. Είναι πιθανότατα ένα από τα μεγαλύτερα, τα πιο ακριβά πλοία που σαλπάρισαν τον 1ο αιώνα π.Χ. Το 1901 οι σφουγγγαράδες είχαν αναφέρει πως τα έργα τέχνης ήταν απλωμένα σε μια έκταση περίπου 52 μέτρα κατά μήκος του πυθμένα. Και αυτό ταιριάζει με τις μέχρι τώρα καταδυτικές παρατηρήσεις μας».
Η ομάδα των εμπειρογνωμόνων θαλάσσιας αρχαιολογίας βρίσκονται στην τοποθεσία αυτή από τα μέσα Σεπτεμβρίου. Με την υποστήριξη του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, το οποίο παρέχει στον Φόλεϊ και την 32μελή ομάδα του με ερευνητικά σκάφη ικανά να ανακτήσουν έργα τέχνης βάρους έως και 5 τόνων από το βυθό της θάλασσας.
«Δε θέλουμε ποτέ να μιλάμε με σιγουριά ή να δίνουμε εγγυήσεις, αλλά δεν έχω νιώσει ποτέ ξανά τόσο βέβαιος για ένα ναυάγιο πως θα κρύβει ενδιαφέροντα πράγματα» λέει ο Φόλεϊ. «Στις επιχειρήσεις που έγιναν το 1901 και το 1976, ανασύρθηκαν πολύτιμοι λίθοι, χρυσός και ανθρώπινα υπολείμματα. Ανθρώπινα υπολείμματα δεν έχουν έρθει σχεδόν ποτέ ξανά στην επιφάνεια από αρχαία ναυάγια. Επομένως με την σύγχρονη ανάλυση του αρχαίου DNA, πολλές ερωτήσεις θα απαντηθούν αν ανακτήσουμε μέρος αυτών».
Εξάλλου, το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος 155 μέτρων, επομένως δεν θα είναι δύσκολο να φτάσει εκεί η επιστημονική ομάδα.
Ο Φόλεϊ εξηγεί: «Το ναυάγιο βρίσκεται πολύ κοντά στην ακτή. Είναι μόλις 70 μέτρα από το χείλος του γκρεμού, επομένως είναι πολύ δύσκολο να έρθει εκεί ένα μεγάλο πλοίο για να υποστηρίξει οποιοδήποτε είδος ρομποτικού συστήματος. Έπρεπε λοιπόν να καταλήξουμε σε ένα νέο σχέδιο το οποίο χρησιμοποιούμε πρακτικά τα τρία τελευταία χρόνια – σταδιακή εκπαίδευση σε νέες τεχνολογίες. Στο πιο βασικό επίπεδο, αν μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την έρευνά μας με έναν πολύ λεπτομερή χάρτη και μια πολύ καλύτερη κατανόηση της διάταξης του ναυαγίου, από τα δεδομένα που θα συγκεντρώσουμε, μπορούμε να αρχίσουμε να θέτουμε νέα ερωτήματα για την εξέλιξη της έρευνας» εξηγεί ο Φόλεϊ που συνεργάζεται με το υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.
Η διεθνής αποστολή ξεκίνησε με την χαρτογράφηση της περιοχής με τη χρήση του «Sirius», ένα αυτόνομο υποβρύχιο όχημα (AUV) από το αυστραλιανό Κέντρο Ρομποτικής. Το AUV θα διεξάγει μια έρευνα υψηλής ανάλυσης του ναυαγίου για να δημιουργήσει έναν ακριβή χάρτη του περιοχής που εκτείνονται τα συντρίμμια. Στο μεταξύ, δύτες εξοπλισμένοι με ανιχνευτές μετάλλων θα εργάζονται για να καθορίσουν την έκταση του ναυαγίου κάτω από το ίζημα προτού ξεκινήσουν οι δοκιμαστικές ανασκαφές.
Υποβρύχιος «Iron Man»
Επίσης, η ομάδα διαθέτει ένας επόμενης γενιάς σκάφανδρο που θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στο μέλλον της εξερεύνησης του ωκεανού. Με όψη που θυμίζει τον «Iron Man», το Exosuit είναι ένα ατμοσφαιρικό σύστημα κατάδυσης, που δημιουργήθηκε στο Βανκούβερ από την εταιρεία Nuytco Research, και αρχικά σχεδιάστηκε για την υπεράκτια εξερεύνηση κοιτασμάτων πετρελαίου. Αναδιαμορφωμένο για την αποστολή, ο Φόλεϊ λέει ότι θα προσφέρει στην ομάδα εκτεταμένο χρόνο παραμονής στο ναυάγιο.
«Το ίδιο το σύστημα του Exosuit έχει διάρκεια ζωής κάτω από το βυθό για 40 ώρες αν όλα πάνε κατά διαόλου».
«Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το Exosuit μετά από λίγες ώρες εκπαίδευσης. Η πλειονότητα των ωρών της εκπαίδευσης γίνεται πάνω σε ασκήσεις έκτακτης ανάγκης. Αλλά η πραγματική λειτουργία του είναι τόσο απλή όσο το να μαθαίνεις να οδηγείς ένα αμαξάκι του γκολφ» λέει ο Φιλ Νιούτεν, ο δημιουργός της διαστημικής αυτής στολής.
Στο Exosuit, μπαίνετε μέσα σε αυτό και ο χρόνος συμπίεσης βρίσκεται στο μηδέν. Κατεβαίνετε 10.000 πόδια μέσα σε 10 λεπτά και μπορείτε να περάσετε εκέι 6-8 ώρες και μετά να επιστρέψετε στην επιφάνεια σε 10 λεπτά αντί για 10 ημέρες».
Για την καταδυτική όμως ομάδα, η ευκαιρία για εξερεύνηση είναι αυτό που αποτελεί τη μεγαλύτερη έλξη του Exosuit.
«Έχουμε υπολογίσει ότι δύο μέρες με το Exosuit, θα έχουμε περάσει περισσότερο χρόνο στο ναυάγιο των Αντικυθήρων από ότι οποιαδήποτε άλλη βουτιά έχει γίνει πριν από αυτό« δηλώνει ο Φόλεϊ.
Μια καταδικασμένη προίκα;
Πρόκειται για μια γιγάντια επιχείρηση και με προϋπολογισμό πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ, η ομάδα ελπίζει πως η Μεσόγειος θα αποκαλύψει κάποια από τα μυστικά της. Προς το παρόν, με όσα έχουν ηδη γίνει, οι αρχαιολόγοι έχουν αναπτύξει κάποιες θεωρίες βασισμένοι στα λίγα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουν.
Όταν το 1976 ανακτήθηκαν ανθρώπινα υπολείμματα – συμπεριλαμβανομένου ενός κρανίου κατά 80% ανέπαφο – ένας θησαυρός κοσμημάτων, μυροδοχεία και γυναικεία μπιχλιμπίδια βρέθηκαν παρακείμενα.
«Μία από τις αγαπημένες μας θεωρίες είναι ότι το πλοίο ίσως να μετέφερε μια πολύ πλούσια γυναίκα από την Μικρά Ασία που επρόκειτο να παντρευτεί και αυτό το φορτίο ήταν η προίκα της. Είναι αδύνατον να το αποδείξουμε, αλλά είναι μια ωραία και ρομαντική ιδέα» δηλώνει ο Φόλεϊ.
Με τόσο μεγάλο εύρος χρόνου μεταξύ της βύθισης του πλοίου και του σήμερα, και τα τόσα πολλά αναπάντητα ερωτήματα, οι επιστήμονες και αρχαιολόγοι αναμένεται να εργάζονται για το έργο αυτό τουλάχιστον τα επόμενα πέντε χρόνια.
Σύμφωνα με τον Φόλεϊ πάντως «Θέλω να σκέφτομαι τα ναυάγια όπως τα βιβλία, τα βιβλία σε μια βιβλιοθήκη. Ο θαλάσσιος πυθμένας είναι μια τεράστια βιβλιοθήκη και με κάθε ναυάγιο, υπάρχει ένα βιβλίο που μας μιλά για το παρελθόν και το έργο τέχνης που ανασύρουμε στην επιφάνεια, το οποίο είναι σαν μια σελίδα από αυτό το βιβλίο».
