Λίγο έξω από το Μανχάταν βρίσκεται ένα μικρό νησάκι που έμεινε στην ιστορία ως ένας τόπος ελπίδας για εκατομμύρια ανθρώπους που αναζητούσαν μία νέα, καλύτερη ζωή. Από το 1892 έως το 1954 υποδεχόταν τους μετανάστες και στο έδαφος του γράφτηκαν οι ιστορίες εκείνων που βρήκαν στην Αμερική τη «γη της επαγγελίας».
Η Νήσος Έλις (Ellis Island) έως τις αρχές του 17ου αιώνα ονομαζόταν Γκαλ και το 1603, όταν ο τοπικός κυβερνήτης το αγόρασε από τους Ινδιάνους το μετονόμασε σε Oyster Island. Λίγο καιρό αργότερα, αγοράστηκε από τον Samuel Ellis. Από το 1892, ως Ellis Island, ξεκίνησε τη λειτουργία του ως κέντρο υποδοχής μεταναστών.
Με τη λήξη του πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας το 1814, ο αριθμός των ανθρώπων (οι περισσότεροι Ευρωπαίοι) που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ εκτινάχθηκε στα ύψη και η Αμερική βρέθηκε μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο που έχρηζε άμεσης αντιμετώπισης, οργανωμένου σχεδίου υποδοχής και μέτρων. Πλοία γεμάτα με ευρωπαίους μετανάστες ταξίδευαν προς τη Νέα Υόρκη και οδηγούσαν χιλιάδες ψυχές προς το όνειρο. Όμως, το ταξίδι ήταν μεγάλο, και οι συνθήκες στα πλοία της εποχής πολύ άσχημες, με αποτέλεσμα άνθρωποι να χάνουν τη ζωή τους, είτε να φθάνουν άρρωστοι στην αμερικανική γη.
Χωρίς επίσημη εθνική μεταναστευτική πολιτική, ο έλεγχος της μετανάστευσης είχε αφεθεί στις Πολιτείες που εφάρμοζαν δικούς τους κανόνες, με μόνη τους υποχρέωση απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση να την ενημερώνουν για τον αριθμό των αφίξεων.
Μέχρι το Ellis Island δεν υπήρχε κεντρικό σημείο υποδοχής των επιβατών. Οι αφίξεις έγιναν πολλές χιλιάδες, με μετανάστες κυρίως από τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μεταξύ αυτών, πολλοί Εβραίοι, Ιταλοί, Έλληνες, Πολωνοί, Ούγγροι, Τσέχοι, Σέρβοι, Σλοβάκοι. Για να μετατραπεί το νησί σε μεταναστευτικό σταθμό απαιτήθηκαν σημαντικές αλλαγές και κατασκευάστηκαν προκυμαίες και κτίρια.
Η άφιξη στο όνειρο
Το νησί άνοιξε τις πύλες του το 1892 και μέχρι το 1954 υποδέχθηκε σχεδόν 12-15 εκατομμύρια μετανάστες από όλον τον κόσμο. Από εκεί περνούσαν από επιθεώρηση όσοι έφθαναν στη Νέα Υόρκη προκειμένου να τους επιτραπεί η είσοδος και η παραμονή στην Αμερική. Νησί ελπίδας, αλλά και απογοήτευσης, αφού όσοι δεν κατάφερναν να πάρουν τη μεταναστευτική άδεια επέστρεφαν δωρεάν στην πατρίδα τους με τα πλοίο που είχαν φτάσει ως εκεί.
Μόλις έφτανε ένα πλοίο στη Νέα Υόρκη, πρώτοι εξετάζονταν από τους επιθεωρητές της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Δημόσιας Υγείας οι ταξιδιώτες των δύο πρώτων θέσεων. Οι υπόλοιποι μεταφέρονταν με βάρκες στο Ellis Island. Εκεί, τους αναλάμβαναν οι «γιατροί των έξι δευτερολέπτων», όπως είχαν ονομαστεί επειδή τόσα ήταν τα δευτερόλεπτα που χρειάζονταν για να διαπιστώσουν την κατάσταση της υγείας ενός μετανάστη.
Αφού υποβάλλονταν στις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, εγκρινόταν ή όχι η είσοδός τους στις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι από εκείνους που έπαιρναν την πολυπόθητη άδεια, εγκαθίσταντο στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ. Εκεί είχαν να ξεπεράσουν άλλα σύνορα, σύνορα που τους έκαναν ξένους και που δεν περνούσαν με το να δείχνουν διαβατήρια που δηλώνουν ιθαγένειες και υπηκοότητες.
Η Annie Moore, ένα 15χρονο κορίτσι από την Ιρλανδία ήταν ο πρώτος μετανάστης που πέρασε την είσοδο του νέου σταθμού υποδοχής.
Τα κριτήρια για την μεταναστευτική άδεια
Οι όροι για την άδεια παραμονής στην Αμερική ήταν ιδιαίτερα χαλαροί, αλλά βασικοί. Εκτός από ότι έπρεπε να είναι κανείς υγιής και να έχει καθαρό ποινικό μητρώο, έπρεπε να αποδείξει ότι είχε πάνω του τουλάχιστον 25 δολάρια με τα οποία θα επιβίωνε μέχρι να καταφέρει να βρει δουλειά.
Εμπόδια και δυσκολίες για να πάρουν άδεια παραμονής έβρισκαν οι ασυνόδευτες γυναίκες. Οι περιπτώσεις που κατάφεραν να «περάσουν» από το Ellis Island και να πατήσουν στο αμερικανικό έδαφος νόμιμα ήταν σπάνιες, καθώς οι αρχές έκριναν ότι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.
Η «κολυμπήθρα» και τα νέα ονόματα
Κατά ένα τρόπο το Ellis Island λειτούργησε και ως «κολυμπήθρα», αφού πολλοί απέκτησαν νέο όνομα, λόγω της δυσκολίας συνεννόησης μεταξύ των αρχών και των μεταναστών, ιδιαίτερα αν ο νεοφερμένος δεν ήξερε να μιλά ή να γράφει και να διαβάζει Αγγλικά.
Μια παρόμοια κατάσταση αποτυπώθηκε και στα πρώτα λεπτά της ταινίας «Ο Νονός ΙΙ». Ο μικρός Βίτο Αντολίνι από το χωριό Κορλεόνε της Σικελίας έφτασε στην Αμερική. Μη καταφέρνοντας να συνεννοηθεί στο νησί Ellis με τις αρχές, ο υπάλληλος του άλλαξε το όνομα σε Βίτο Κορλεόνε.
Το Ellis Island σήμερα
Το Ellis Island κάποτε αποτελούσε μια τελευταία στάση πριν από το όνειρο. Εκεί σφραγιζόταν το μέλλον εκατομμυρίων ψυχών στην Αμερική. Σήμερα είναι ένας φύλακας αναμνήσεων και στεγάζει το Μουσείο Μετανάστευσης των ΗΠΑ. Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν εκφράσει την άποψη ότι λόγω του συμβολισμού του εκεί πρέπει να βρίσκεται και το Άγαλμα της Ελευθερίας.
Με τη λήξη του πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας το 1814, ο αριθμός των ανθρώπων (οι περισσότεροι Ευρωπαίοι) που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ εκτινάχθηκε στα ύψη και η Αμερική βρέθηκε μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο που έχρηζε άμεσης αντιμετώπισης, οργανωμένου σχεδίου υποδοχής και μέτρων. Πλοία γεμάτα με ευρωπαίους μετανάστες ταξίδευαν προς τη Νέα Υόρκη και οδηγούσαν χιλιάδες ψυχές προς το όνειρο. Όμως, το ταξίδι ήταν μεγάλο, και οι συνθήκες στα πλοία της εποχής πολύ άσχημες, με αποτέλεσμα άνθρωποι να χάνουν τη ζωή τους, είτε να φθάνουν άρρωστοι στην αμερικανική γη.
Χωρίς επίσημη εθνική μεταναστευτική πολιτική, ο έλεγχος της μετανάστευσης είχε αφεθεί στις Πολιτείες που εφάρμοζαν δικούς τους κανόνες, με μόνη τους υποχρέωση απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση να την ενημερώνουν για τον αριθμό των αφίξεων.
Μέχρι το Ellis Island δεν υπήρχε κεντρικό σημείο υποδοχής των επιβατών. Οι αφίξεις έγιναν πολλές χιλιάδες, με μετανάστες κυρίως από τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μεταξύ αυτών, πολλοί Εβραίοι, Ιταλοί, Έλληνες, Πολωνοί, Ούγγροι, Τσέχοι, Σέρβοι, Σλοβάκοι. Για να μετατραπεί το νησί σε μεταναστευτικό σταθμό απαιτήθηκαν σημαντικές αλλαγές και κατασκευάστηκαν προκυμαίες και κτίρια.
Η άφιξη στο όνειρο
Το νησί άνοιξε τις πύλες του το 1892 και μέχρι το 1954 υποδέχθηκε σχεδόν 12-15 εκατομμύρια μετανάστες από όλον τον κόσμο. Από εκεί περνούσαν από επιθεώρηση όσοι έφθαναν στη Νέα Υόρκη προκειμένου να τους επιτραπεί η είσοδος και η παραμονή στην Αμερική. Νησί ελπίδας, αλλά και απογοήτευσης, αφού όσοι δεν κατάφερναν να πάρουν τη μεταναστευτική άδεια επέστρεφαν δωρεάν στην πατρίδα τους με τα πλοίο που είχαν φτάσει ως εκεί.
Μόλις έφτανε ένα πλοίο στη Νέα Υόρκη, πρώτοι εξετάζονταν από τους επιθεωρητές της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Δημόσιας Υγείας οι ταξιδιώτες των δύο πρώτων θέσεων. Οι υπόλοιποι μεταφέρονταν με βάρκες στο Ellis Island. Εκεί, τους αναλάμβαναν οι «γιατροί των έξι δευτερολέπτων», όπως είχαν ονομαστεί επειδή τόσα ήταν τα δευτερόλεπτα που χρειάζονταν για να διαπιστώσουν την κατάσταση της υγείας ενός μετανάστη.
Αφού υποβάλλονταν στις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, εγκρινόταν ή όχι η είσοδός τους στις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι από εκείνους που έπαιρναν την πολυπόθητη άδεια, εγκαθίσταντο στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ. Εκεί είχαν να ξεπεράσουν άλλα σύνορα, σύνορα που τους έκαναν ξένους και που δεν περνούσαν με το να δείχνουν διαβατήρια που δηλώνουν ιθαγένειες και υπηκοότητες.
Η Annie Moore, ένα 15χρονο κορίτσι από την Ιρλανδία ήταν ο πρώτος μετανάστης που πέρασε την είσοδο του νέου σταθμού υποδοχής.
Τα κριτήρια για την μεταναστευτική άδεια
Οι όροι για την άδεια παραμονής στην Αμερική ήταν ιδιαίτερα χαλαροί, αλλά βασικοί. Εκτός από ότι έπρεπε να είναι κανείς υγιής και να έχει καθαρό ποινικό μητρώο, έπρεπε να αποδείξει ότι είχε πάνω του τουλάχιστον 25 δολάρια με τα οποία θα επιβίωνε μέχρι να καταφέρει να βρει δουλειά.
Εμπόδια και δυσκολίες για να πάρουν άδεια παραμονής έβρισκαν οι ασυνόδευτες γυναίκες. Οι περιπτώσεις που κατάφεραν να «περάσουν» από το Ellis Island και να πατήσουν στο αμερικανικό έδαφος νόμιμα ήταν σπάνιες, καθώς οι αρχές έκριναν ότι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.
Η «κολυμπήθρα» και τα νέα ονόματα
Κατά ένα τρόπο το Ellis Island λειτούργησε και ως «κολυμπήθρα», αφού πολλοί απέκτησαν νέο όνομα, λόγω της δυσκολίας συνεννόησης μεταξύ των αρχών και των μεταναστών, ιδιαίτερα αν ο νεοφερμένος δεν ήξερε να μιλά ή να γράφει και να διαβάζει Αγγλικά.
Μια παρόμοια κατάσταση αποτυπώθηκε και στα πρώτα λεπτά της ταινίας «Ο Νονός ΙΙ». Ο μικρός Βίτο Αντολίνι από το χωριό Κορλεόνε της Σικελίας έφτασε στην Αμερική. Μη καταφέρνοντας να συνεννοηθεί στο νησί Ellis με τις αρχές, ο υπάλληλος του άλλαξε το όνομα σε Βίτο Κορλεόνε.
Το Ellis Island σήμερα
Το Ellis Island κάποτε αποτελούσε μια τελευταία στάση πριν από το όνειρο. Εκεί σφραγιζόταν το μέλλον εκατομμυρίων ψυχών στην Αμερική. Σήμερα είναι ένας φύλακας αναμνήσεων και στεγάζει το Μουσείο Μετανάστευσης των ΗΠΑ. Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν εκφράσει την άποψη ότι λόγω του συμβολισμού του εκεί πρέπει να βρίσκεται και το Άγαλμα της Ελευθερίας.
