Ἡ Ἁγία Σοφία εἶναι τὸ πρῶτο κτίσμα ποὺ χτυπάει στὰ μάτια τοῦ ἐπισκέπτη, καθὼς εἰσέρχεται ἀπὸ τὴν Προποντίδα. Τὸ ξεχωριστὸ αὐτὸ σημεῖο εἶχαν ἐπιλέξει γιὰ νὰ χτίσουν τοὺς ναούς τους, αἰῶνες πρὶν ἀπὸ τοὺς Βυζαντινούς, οἱ εἰδωλολάτρες.
Ὁ πρῶτος ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας θεμελιώθηκε ἀπὸ τὸν Μεγάλο Κωνσταντῖνο τὸ 330 μ.Χ. ὅταν ὀνόμασε τὴ μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.
Ἡ ἀνέγερση τοῦ ναοῦ ὁλοκληρώθηκε ἀπὸ τὸν γιὸ τοῦ Κωνστάντιο καὶ τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν τὸ 346. Ὁ πρῶτος ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας θεμελιώθηκε ἀπὸ τὸν Μεγάλο Κωνσταντῖνο τὸ 330 μ.Χ. ὅταν ὀνόμασε τὴ μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.
Κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀρκαδίου, τὸ 404, ἡ πρώτη Ἁγιὰ Σοφιὰ πυρπολεῖται καὶ θὰ κτισθεῖ ἐκ νέου ἀπὸ τὸν Θεοδόσιο Β'. Θὰ πυρποληθεῖ ὅμως καὶ πάλι τὸ 532, κατὰ τήν Στάση τοῦ Νίκα. Ἔτσι, ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανὸς Α' ἀποφασίζει νὰ κατασκευάσει τὴν ἐκκλησία ἀπὸ τὴν ἀρχή, στὸν ἴδιο χῶρο, ἀλλὰ πολὺ πιὸ ἐπιβλητική, γιὰ νὰ δεσπόζει στὴ Βασιλεύουσα. Τὰ θεμέλια αὐτοῦ τοῦ μεγαλοπρεπῆ ναοῦ θὰ μποῦν στις 23 Φεβρουαρίου τοῦ 532, μὲ σχέδια ποὺ ἐκπόνησαν οἱ ἀρχιτέκτονες Ἀνθέμιος Τραλλιανὸς καὶ Ἰσίδωρο ὁ Μιλήσιος.
Γιὰ τὴν ὁλοκλήρωση τοῦ κολοσσιαίου ἔργου δούλεψαν ἀδιάκοπα ἐπὶ ἔξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ἐνῶ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 εὐρώ). Ἀπὸ κάθε...
σημεῖο ὅπου ὑπῆρχε Ἑλληνισμός, ἔγινε προσφορά: Τὰ πράσινα μάρμαρα ἀπὸ τὴ Μάνη καὶ τὴν Κάρυστο, τὰ τριανταφυλλιὰ ἀπὸ τὴ Φρυγία καὶ τὰ κόκκινα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Ἀπὸ τὸν ὑπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τὰ πολύτιμα πετράδια, ὁ χρυσός, τὸ ἀσήμι καὶ τὸ ἐλεφαντόδοντο, γιὰ τὴ διακόσμηση τοῦ ἐσωτερικοῦ.
Τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανό, ὁ ὁποῖος βλέποντας τὴν ὑπεροχὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας ἔναντί του ξακουστοῦ ναοῦ τοῦ Σολομώντα, ἀναφωνεῖ: «Δόξα τῶν Θεῶ τὸ καταξιωσάντι μὲ τελέσαι τοιοῦτον ἔργον. Νενίκηκα σὲ Σολομῶν».
Γιὰ χίλια καὶ πλέον χρόνια (537-1453), ἡ Ἁγία Σοφία θὰ ἀποτελέσει τὸ κέντρο τῆς ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἐκεῖ, ὁ λαὸς θὰ γιορτάσει τοὺς θριάμβους, θὰ θρηνήσει τὶς συμφορὲς καὶ θὰ ἀποθεώσει τοὺς νέους αὐτοκράτορες.
Ἡ τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ὁ αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος ΙΑ' Δραγάτης, ἀφοῦ προσευχήθηκε μαζὶ μὲ τὸ λαὸ καὶ ζήτησε συγνώμη γιὰ λάθη ποὺ πιθανὸν ἔκανε, ἔφυγε γιὰ τὰ τείχη, ὅπου ἔπεσε μαχόμενος. Μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ἡ Ἁγία Σοφία ἔγινε τζαμὶ καὶ μὲ τὴν ἐπανάσταση τοῦ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ μετατράπηκε σὲ μουσεῖο.
